ΤΟ ΤΥΧΑΙΟ
ΤΟ ΩΡΑΙΟ
ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ
Είναι αλήθεια πως όποιος αγαπήσει μία Τέχνη αρχίζει να "ζει" μέσα σ'αυτήν μία περιπέτεια.Και φυσικά κάθε περιπέτεια έχει σκαμπανεβάσματα.Μέσα στην Τέχνη του γίνεται μαθητής, ανδρώνεται, συλλαβίζει αγαπημένα έργα και αρχίζει να κυοφορεί δικές του νέες ιδέες.Τότε αρχίζουν περισσότερα βάσανα...
Στο έργο ενός καλλιτέχνη - ιδίως όταν αυτό έχει διάρκεια- απολαμβάνεις την περίοδο της δημιουργίας του όταν πλέον ακολουθούσε το προσωπικό,το ωραίο και το τυχαίο.Δηλαδή έχει πλέον τελειώσει η εποχή της μαθητείας, έχει ξεπεράσει εκείνη της μίμησης και προχωράει ολοταχώς στην δική του χώρα.
Το Προσωπικό στην Τέχνη είναι ένα τόσο ιδιαίτερο θέμα που διαφέρει ως ουσία σε κάθε δημιουργό.Είναι όμως το πιο σημαντικό κλειδί που ανήκει μόνο σε εκείνους που έχουν συναντήσει κλειστές πόρτες.Όταν τα βλέπεις όλα εύκολα δεν μπορείς να δώσεις στην προσωπική σου φωνή καμία ιδιαίτερη χροιά.Σε περίπτωση όμως που συναντάς δοκιμασίες-μέχρι και ανυπέρβλητες-αρχίζεις να εξασκείς το 'προσωπικό΄σε τέτοιο βαθμό και με τέτοιο τρόπο ώστε η φωνή σου αγγίζει κάθε άνθρωπο.Ο καλλιτέχνης που περνάει από ένα τέτοιο καμίνι μπορεί να μιλά για πολύ προσωπικά πράγματα και να συγκινεί όλο τον κόσμο ή να επιβεβαιώνει "κανόνες" αρμονίας χωρίς να το επιδιώκει.Όποιος συνομιλεί με το έργο τέτοιου καλλιτέχνη δεν μπορεί πάντα να καταλάβει πόσο προσωπική είναι η κατάθεση του δημιουργού.Αυτή η σχέση είναι απολαυστική!
Το Ωραίο είναι σφιχταγκαλιασμένο με το προσωπικό.Περνάει κι αυτό περιόδους μαθητείας και μίμησης και αποκαλύπτεται ολόγιομο και λαμπερό.Ο αγαπημένος καλλιτέχνης το 'ωραίο΄του μας το μεταδίδει πλάγια καθώς το κυνηγάει και το πολιορκεί.Κάποιες φορές λοιπόν η πολιορκία και ο έρωτας είναι τόσο μεγάλος που το Ωραίο παραδίνεται και μας κάνει όλους ευτυχισμένους.Εμάς πολύ γιατί έχουμε το δημιούργημα που θα μας συντροφεύσει με την ομορφιά του στα ταξίδια μας και τον καλλιτέχνη κάπως πιο παράφορα ευτυχισμένο γιατί έγινε αυτό που ήθελε-αλλά θα ξαναγίνει? Ίσως...είναι και θέμα τύχης!
Το Τυχαίο είναι ένα πραγματικά άτιμο πράγμα.Δεν έχει καμία μπέσα-αν θέλει έρχεται αν θέλει πάλι δεν έρχεται!Ο καλλιτέχνης αρχίζει από νωρίς να του στήνει παγίδες.Τί αργοπορει να βάλει ένα τέλος και περιμένει τον ανεμοστρόβιλο του Τυχαίου-τί αφήνει τον αέρα να βάλει μία "τάξη" τέλοσπάντων-μέχρι που μπορεί να ανοίξει διάπλατα την πόρτα της ζωής του να έρθει το άστατό της ρεύμα και κάτι να φέρει-η τελευταία μέθοδος δεν είναι η καλύτερη γιατί άλλο το τυχαίο της ζωής και άλλο της τέχνης.Το πρώτο είναι καθημερινό και φυσικό-το δεύτερο είναι σπάνιο και αφύσικο.Όλα αυτά βέβαια σε αναλογία με τους κανόνες της ζωής και της τέχνης.
posted by Αστραδενή at 6:28 μ.μ.
14 Comments:
Ο Συμεών ο Θεοδόχος είναι;
Πιθανόν!
Θα πας σήμερα για μπάνιο?
Απαπά, διάβασμα, πολύ διάβασμα! :) Με τον Συμεών ήθελα να εκμαιεύσω έστω και μια νύξη για το Religion που έχεις στο προφίλ... Το πώς γνώρισα εγώ αυτόν τον άγιο είναι μια άλλη αστεία ιστορία.
Μάς γέμισες αιφνιδίως με πολλά νέα κείμενα, με ίδεες πολύ όμορφες και πολύ πρωτότυπες για να περάσουν ασχολίαστες... Υπόσχομαι από αύριο απόγευμα να βρω χρόνο να γράψω κάποιες σκέψεις στα θέματά σου.
Μετά το μπάνιο: Βλέπω, στη φωτογραφία, την οποία βρίσκω ωραία, δυο επάλληλα στρώματα. Ένα παλιό κι ένα νεώτερο. Η μορφή στο παλιό, αχνό, πίσω στρώμα δεν φαίνεται να φοράει ωμοφόριο και τι είναι αυτό που κρατάει στα χέρια της; Μια πλάκα; Μήπως είναι ο Μωυσής; Στο μπροστινό, με ζωηρά χρώματα, στρώμα, διακρίνω μια βρεφοκρατούσα. Να λοιπόν μια τυχαία συνάντηση που παράγει κάτι ωραίο ερήμην των καλλιτεχνών και της προσωπικότητας τους. Είναι όμως τυχαία η συνάντηση; Ο Μωυσής έχει, κυριολεκτικά, εμπρός του τη φλεγόμενη βάτο! Όμως γιατί καλύφτηκε το πίσω στρώμα; Ποια ανάγκη οδήγησε το δεύτερο καλλιτέχνη, και όσους του έδιναν τροφή και χρήμα, στην επικάλυψη του Μωυσέως; Επρόκειτο για απλή ανακαίνιση ή υποκρύπτει (η πράξη κι όχι η εικόνα αυτή τη φορά) κάτι άλλο; Κι ο φωτογράφος σε ποιο βαθμό είναι υπαίτιος για την ομορφιά που βλέπω να εικονίζεται τοσοδούλα στο μπλογκ σου; Και τι κρύβει (ή αποκαλύπτει) η δημοσιοποίησή της; Πολλά τα ερωτήματα όταν έχεις να κάνεις με διαδοχικά ανθρώπινα έργα. Πού ακριβώς βρίσκεται το τυχαίο, πού το προσωπικό και πού το ωραίο;
*
Ίσως πάλι είναι ο Συμεών ο θεοδόχος.
*
Ίσως η εικόνα φτιάχτηκε στο φώτοσοπ.
*
Προς Τέττιξ:
Έψαχνα κάποιον να με βοηθήσει να διαβάσω λίγο καλύτερα τον Συμεών.Προσπάθησα να διαβάσω κάποια κείμενα του, αλλά τα "αρχαία" ελληνικά κάποτε με καταδέχονται κι άλλοτε όχι.
'Αντε για να σε παρηγορήσω θα σου πω ότι το φως είναι και για τους φίλους του Παλαμά -όσους προσπέρασαν -και καλά έκαναν τον Βαρλαάμ.
Και δεν εννοώ το φως της καλύβας μου που καίγεται!
προς αρτέμη
Εκείνο που είπες για το μπάνιο με αναστάτωσε!Μπάνιο και μπλόγκ -μ'αρέσει!
Η φωτογραφία είναι αληθινή.Την ψάρεψα στο διαδύκτιο και νομίζω πως μπορείς να την βρεις στο μουσείο/κέντρο φωτογραφίας της Θεσσαλονίκης.Άνοιξα εκεί δεκάδες φωτογραφίες και βρήκα και αυτήν.
Τώρα τί ήθελα εκεί μέσα είναι μια άλλη ιστορία που έχει σχέση με το κείμενό μου.Έψαχνα το τυχαίο-οικοδομούσα το ωραίο.Όσο για το προσωπικό, τα σχόλια σου μου το εμπλούτισαν πιο πολύ απ'οσο νομίζεις.
Σ'ευχαριστώ.
ΥΣ:το τυχαίο το προσωπικό και το ωραίο στα διαδοχικά έργα - π.χ.της εικόνας- εμφανίζεται μέσα από την ιστορία-που εκτός από πέρασμα του χρόνου είναι και πέρασμα ανθρώπων.Η αγιογραφία της φωτογραφίας για άλλους έχει καταστραφεί για άλλους πάλι όχι.Ο Παρθενώνας είναι ερείπιο είναι όμως και ζωντανή ιστορία.Η καταστροφή συμβάλει στην δημιουργία...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
Επειδή είδα ότι σ'αρέσει η λέξη αυτή, να πω ότι κατά τη γνώμη μου την τριάδα "τυχαίο-προσωπικό-ωραίο" τη συμπληρώνει και την κάνει τετράδα το "σοφό". Το θυμήθηκα ή το συνειδητοποίησα μόλις τώρα, που ακούω αυτό το από κάθε άποψη ντεμοντέ και τετριμμένο 2ο κοντσέρτο αυτού του οψιμότατου υπερρομαντικού Ραχμάνινοφ από τα μαγικά χέρια του Ρίχτερ, που με έκανε πάλι να μου κοπεί η ανάσα. Ε, μάλλον αυτό είναι το σοφό. Θα το περιέγραφα, αλλά είναι πάντα καλύτερο να τον ακούς. Η αγωνία του προσωπικού και η καταφυγή στο τυχαίο, με την πίστη ότι έτσι μόνο μπορεί να γεννηθεί το ωραίο, μπορεί να γίνει άγονη αν ξεχάσουμε τη σοφία του οικουμενικού, του καθολικού, του πλήρους, του ενιαίου. Εκεί πια έχει αναμφίβολα και το τυχαίο και το προσωπικό τη θέση του. Αλλιώς κάνουμε θλιβερές εγωιστικές μονομέρειες, γελοίους μεσσιανισμούς, που αφορούν μόνο τους λίγους ή πολλούς που θα βρουν αρχικά ομοιότητες με μας και σύντομα θα απογοητευθούν από τις αγεφύρωτες επιφανειακές ανομοιότητες και ιδιωτισμούς μας. Μοιάζει να αμπελοφιλοσοφώ, αλλά δεν βρίσκω κατάλληλα μέσα τώρα για να εξηγηθώ, είναι αυτό που μού γεννά πάντα η μεγάλη μουσική: ο Ρίχτερ, που ακόμα παίζει στο σιντί μου, δεν φανερώνει τίποτα απ'τον εαυτό του, παρά τη σοφία και την εξυπνάδα του, αντίθετα αποκαλύπτει όποιον τον ακούει, τού λέει ότι "δεν είναι ο Ραχμάνινοφ, δεν είμαι εγώ, είσαι εσύ, εσύ κι εσύ". Το'χε πει κι ο Μάνος Χατζιδάκις: "δεν έρχομαι να γράψω ένα τραγούδι που έχετε συνηθίσει, αλλά ένα τραγούδι που θα σάς αποκαλύπτει. Αυτό βέβαια γίνεται ερήμην την θελήσεώς σας".
Σε επόμενο σχόλιο θα προσπαθήσω να προτείνω κι εγώ μια λύση στο πρόβλημα Βυζαντινής Αρχαιολογίας που ανέκυψε.
Προς Τέττιξ
1.Στην γενική γίνεται Τέτιγκος;
Μα τι ονοματάκι είναι αυτό-και γιατί μου θυμίζει το Αστερίξ;
2.Άργησα λιγάκι να ανακαλύψω το σχόλιό σου΄αλλά ελπίζω να μην άργησα πολύ.
3.Ραχνάνινωφ-Ρίχτερ-Πάλι αδιάβαστη με έπιασες...Χατζιδάκις-διαβασμένη κι αριστεύσασα αλλά τον ανακάλυωα στην Αγγλία οπότε έχει γεύση διαφοερετική.
4.Όχι.Η τριάδα παραμένει όπως έχει γιατί όποιος ακολουθεί τέτοια πορεία στην τέχνη γίνεται σοφός.Επίσης η σοφία δεν πρέπει να ορίζεατι γιατί μοιάζει με τρόπο κι όχι με τόπο.Αλλά τα σχόλια σου ομορφότατα.
5.Διάβασα τα σχόλιά σου στον Σραοσα -κάπως έτσι-στο κειμενό του για τα μπλογκ.Ώστε δεν αλλάζει αυτός ο κόσμος επειδή απέτυχε ως κι ο Χροστόδουλος? Η αποτυχία του ευαγγελίζει σοφές αλλαγές.
Γειά σου! Ναι, έχεις δίκιο, δεν είναι το "σοφό" η τετάρτη γωνιά του τριγώνου, μάλλον είναι το γινόμενο των τριών που λες.
Αχ, δεν με διαβάζεις. :) Σε ένα ποστάκι που είχα γράψει για τον Καργάκο, ακουσίως το κλίνω το όνομά μου, όμως μ'αρέσουν όλες οι κλιτικές εκδοχές που έχω δει τελευταία, ακόμα και η ακλισία που χρησιμοποιούν κάποιοι-παρασυρόμενοι μάλλον από τον Αστερίξ. Η επιλογή του "τέττιγος" έχει τριπλή αφορμή, τον συμβολισμό της αυτοχθονίας (στο περιγλώσσιο είμαστε αυτόχθονες), τον πλατωνικό μύθο του "Φαίδρου" και τη φράση του Εμπειρίκου "κάτι σαν τέττιξ ζωηρός, υψίσυχνος".
Τώρα, ο Χατζιδάκις είναι μια από τις εμμονές μου, συνέχεια επανέρχομαι σε αυτόν. Θα επανέλθω κι όταν σχολιάσω το κείμενο για τους "μύθους" :) -όπως βλέπεις, είμαι εντελώς ετερόφωτος. Τώρα που είπα για μύθους, έχεις ακούσει τους "Μύθους μιας Γυναίκας";
Τον μακαριότατο τον ανέφερα για χιουμοριστικούς λόγους και μόνο. Αν έχει κάποια αναλογία με τα μπλογκ η κοσμοσωτήρια δράση του, αυτή είναι το γεγονός ότι πίστεψε πρόωρα πως κάνει επανάσταση και ότι έχει τους πάντες με το μέρος του-κι ακόμα μυαλό δεν βάζει.
Γεια σου αυτόχθονε Τέττιξ/Τέττιγος λοιπόν...
Τους Μύθους μιας γυναίκας δεν τους ξέρω...είμαι σχεδόν αμόρφωτη απ'ό,τι καταλαβες...ετερόφωτος δεν νομίζω πως είσαι.Το να συνομιλούμε με κάποιους απόντες ή παρόντες είναι δημιουργική ανάγκη.
Για τους μύθους των νεοελλήνων θα έγραφα κάτι πιο καυστικό αλλά δεν θέλω να εκφράσω τόσο έντονα τις προσωπικές μου απόψεις- η ανωνυμία είναι πάντοτε σχετική.
Γράφω εδώ πραγματάκια απλά- σχεδόν απλοϊκά- και μ'αρέσει που συνάντησα γρήγορα ανθρώπους καλλιεργημένους και ανήσυχους.
Πες μου για τους μύθους μιας γυναίκας όταν έχεις χρόνο...
Καλησπέρα, τώρα είδα την απάντηση!
Οι "Μύθοι μιας γυναίκας" είναι ένας από τους πολύ τελευταίους και ωραίους δίσκους του Μάνου Χατζιδάκι, σε στίχους Νίκου Γκάτσου, όπου εμφανίζεται η γυναίκα σε πολλούς από τους ρόλους (=μύθους) της, αυτούς της μητέρας, αδερφής, συζύγου, ερωμένης, τροφού κ.λπ. Γυναίκες-μύθοι που περνοδιαβαίνουν είναι η Αντιγόνη, η Ουμ Καλσούμ, η Θεοδώρα και η Άλμα Μάλερ. Είναι από τα λιγότερo γνωστά του έργα και αυτή τη στιγμή κυκλοφορεί, νομίζω, μόνο με τη φωνή της Μούσχουρη. Είχα την τύχη να ακούσω ζωντανά αυτά τα τραγούδια και με τη Σαβίνα Γιαννάτου, ελπίζω κάποια στιγμή να εκδοθούν.
Σού αντιγράφω τη μισή ελεγεία για την Om Kalsoum:
Στου Νείλου τ'αμμοχώραφα
φυτρώνει ένα βοτάνι
όποιος το κόβει κόβεται
κι όποιος το βρει το χάνει.
Κοιμάμαι τα χαράματα
ξυπνώ το μεσημέρι
και ξεκινώ τ'απόβραδο
για τ'ουρανού τα μέρη.
Κι εκεί στων άστρων τις ρωγμές
στου φεγγαριού τη ράχη
αρχίζω τον αγώνα μου
και τη στερνή μου μάχη.
Αλά αλά αλαϊλά
είναι ποτάμι και κυλά.
Αλά αλά αλαϊλά
ειν'ο θεός που δε μιλά.
(εγώ πιστεύω πως απ'αυτόν τον τόπο πέρασαν και μύθοι. Οι δύο κύριοι που απεικονίζονται στη φωτογραφία του προηγούμενου ποστ -από το σάιτ του Ν.Δήμου είναι;- δεν είναι μύθοι; το ότι είναι λιγότερο τυραννικοί από άλλους "μύθους" και από την επιβληθείσα μνήμη τους μάλλον τους καταξιώνει περισσότερο...)
Μια και δεν μπορώ να σού απαντήσω, για τεχνικό μάλλον λόγο, στο οικείο ποστ(την επιστολή στον Οδυσσέα), σου απαντώ εδώ: Λίγες φόρες έχω νιώσει να με αποστομώνουν έτσι, αλλά μ'άρεσε! Ευχαριστώ!
Θυμάμαι, απ'την άλλη, τον Ελύτη να λέει ότι στην εποχή του ήταν δυνατό -και σημαντικό συνάμα- να διαμορφώσει καθένας (και μάλλον το εννοούσε το "καθένας", δεν περιαυτολογούσε) τον προσωπικό του μύθο, κάτι που δεν το έβλεπε στο σήμερα (η συνέντευξη πρέπει να'ταν δεκαετία 80). Αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν είχαν έναν ισχυρό προσωπικό μύθο (ή "προσωπική μυθολογία" κατά Χατζιδάκι) ικανό να ταιριάσει και με μια συλλογική μυθολογία-άλλο το πόσοι πραγματικά μπόρεσαν και κοινώνησαν/κοινωνούν. Ε, αυτό το πράγμα ζηλεύω και μού λείπει.
Όμως έχεις δίκιο: "υπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα και απ’ αυτήν την αγαλματώδη παρουσία του
περασμένου έπους", που θά'λεγεν και ο Εμπειρίκος, για να συνεχίσει: "Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη" (από την Υψικάμινο).
Τέττιξ εάν βρεις το σχόλιό μου εδώ μέσα να σου πω πρώτα απ'όλα πως όντως εμφανίστηκε ένα πρόβλημα με το γράμμα προς τον Οδυσσέα-θα προσπαθήσω να το ξαναστείλω.
Για την δημιουργία του προσωπικού μύθου έχει δίκιο-ό Ελύτης για αυτό τον λόγο διαφωνούσε με τον Σεφέρη και με άλλους.Τα κατάφερε και έπλασε νέους μύθους και μετά ίσως ένιωθε παρεξηγημένος εξαιτίας τους-Ε τα έχουν αυτά οι άτιμοι συμβολισμοί...
Βλέπω πως έβγαλες τα γράμματά μου και χαίρομαι πολύ για αυτό.Για τον στίχο του Εμπειρίκου έφτιαξα ένα σημείωμα και ελπίζω να σου αρέσει.
...................................
Δημοσίευση σχολίου
<< Home